Kiến trúc nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ được biết đến như một dòng nước chảy xiết, một cuốn sách lịch sử lâu đời của Việt Nam. Việc am hiểu kiến trúc nhà gỗ cổ truyền càng nhiều bao nhiêu thì ngôi nhà gỗ của bạn càng hoàn thiện bấy nhiêu… Thường thì nhà gỗ 4 gian hay nhà gỗ 5 gian là sự lựa chọn lý tưởng của nhiều người xưa khi dựng nhà, bởi lẽ quy mô của nó không quá lớn, không quá hẹp, nhà đủ rộng và đủ thoáng mát, một không gian ấm cúng phù hợp với mọi gia đình.
Tìm hiểu kiến trúc nhà gỗ 4 gian cổ truyền Bắc Bộ
Nhà gỗ 4 gian cổ truyền Bắc Bộ là một loại hình nhà gỗ quen thuộc với người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ. Mỗi kiến trúc lại thể hiện một nét đẹp riêng, thần thái riêng, ẩn sâu bên trong nó là cả một nền văn hóa, lịch sử lâu đời được gửi gắm qua những đường nét chạm khắc tinh tế và tỉ mỉ đến chuẩn mực.
Nhà gỗ 4 gian cũng giống như công trình nhà gỗ 3 gian, 5 gian hay 7 gian… chúng có chung một kết cấu như nhau, chỉ khác quy mô, số cột trụ và đường nét chạm khắc. Tùy thuộc vào sở thích của mỗi gia đình mà lựa chọn một loại gỗ phù hợp, có thể cùng một không gian nhiều loại gỗ khác nhau như: gỗ Lim xanh, gỗ Lim Lào, Gỗ Mít, gỗ xoan…
Mỗi một loại gỗ lại có một đặc trưng riêng, tạo ra nét cá tinh riêng, sức cuốn hút trong thiết kế cũng vì thế mà mà khác nhau, tuy nhiên chúng đều chúng đều mang đến cho chúng ta một cảm giác bình yên, nhẹ nhàng, một cái gì đó rất gần gũi, thanh tao nhưng bình dị – nét đặc trưng của kiến trúc cổ Việt Nam.
Những ngôi nhà gỗ 4 gian có tuổi đời càng cao giá trị của nó càng lớn, chất gỗ và thần thái càng thể hiện rõ nét. Hiện nay, những ngôi nhà gỗ 3 gian, 5 gian, 7 gian thậm chí là 9 gian trở nên phổ biến hơn hẳn những ngôi nhà gỗ 4 gian truyền thống. Bởi để có thể thiết kế được một ngôi nhà gỗ 4 gian theo lối thiết kế truyền thống của cha ông, thể hiện được tính kiến tạo, kết cấu, thẩm mỹ độc đáo và đặc trưng không phải là chuyện dễ dàng.
Điều khó nhất trong thiết kế nhà gỗ 4 gian đó là vừa đảm bảo được công năng, không gian tiện nghi mà vẫn lưu giữ những nét đẹp trong kiến trúc cổ của người Việt. Nhất là cách thiết kế và dựng các cột đỡ và phần khung mái.
Nhà gỗ 4 gian được thiết kế theo kiến trúc cổ truyền của người Bắc với 5 loại cấu trúc từ bình thường đến sang, từ cao đến thấp:
- Bò cốn.
- Thượng bò hạ kẻ.
- Chắp bê.
- Kẻ chuyền treo chuông hay còn có tên gọi khác là kẻ chuyền còn được gọi là kẻ chuyền trơn.
- Đá pha.
Ngoài ra, trong kiến trúc nhà gỗ 4 gian còn có những yếu tố khác để tạo thành một khối kiến trúc tổng hòa từ: cột cái, cột con, cuột quân, xà lòng, xà khóa, xà nách, trụ, bảy buông, ngưỡng bồ, tảng bồng… Tất cả những cấu kiện tạo nên nét riêng cho kiến trúc nhà gỗ 4 gian, toát lên cái hồn quê bình dị trong nét kiến trúc cổ truyền của người Việt.
Nhà gỗ 4 gian còn thể hiện được sự tài hoa và tinh tế của những bàn tay khéo léo của những nghệ nhân thông qua những đường nét hoa văn, mỗi một đường nét chạm khắc đều toát lên sự tinh xảo, tỉ mỉ, mỗi một đường soi viền đều phải vô cùng thanh thoát, cuốn hút nhưng không được phép lấn áp nét đẹp của kết cấu. Với kết cấu 4 gian, nhà gỗ 4 gian đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt của những gia đình.
Như vậy, nhà gỗ 4 gian không những làm giàu thêm bảo tàng kiến trúc cổ truyền của người Viết với lối kiến trúc độc đáo mang nét đặc trưng của lối kiến trúc đồng bằng Bắc Bộ. Ngày nay, nhà gỗ 4 gian không chỉ là nơi sinh hoạt của các hộ gia đình mà còn là những giá trị văn hóa được bảo tồn trong bàn tay của những thế hệ trẻ.